Krivi vrat kod dece – tortikolis
Tortikolis, lat. torticolis ili krivi vrat je deformacija sa nagnutošću glave i vrata na jednu stranu i licem okrenutim na suprotnu stranu. Etiologija nastanka tortikolisa je različita: mišićni (kontraktura u mišiću), koštani (anomalija vratnih pršljenova), oftalmološki, inflamatorni, neurološki, posturalni itd. Urođeni tortikolis kod dece nastaje zbog neadekvatnog položaja bebe u stomaku u zadnjim mesecima trudnoće. Druga mogućnost je porođajna trauma, kada dolazi do istezanja mišića vrata prilikom porođaja ako bebina glava prebrzo izađe ili presporo pa je potrebno njeno izvlačenje, a kao posledicu imamo pucanje mišića i hematom.
Pored nakrivljenosti glave i vrata na jednu stranu, sa licem okrenutim na gore i na suprotnu stranu od skraćenog mišića, može se javiti i asimetrija lica i čela, sa hipotrofijom zahvaćene strane. Terapeut koji radi sa detetom mora, između ostalog da bude izuzetno stručan, spretan, strpljiv i maštovit. Rad sa odojčetom i malim detetom mora biti isključivo individualan.
Tretiranje tortikolisa kod dece
Tretman primarnog tortikolisa kod deteta počinje od prvog kontakta sa detetom i uzimanja funkcionalnog statusa, odnosno dijagnoze, koja podrazumeva posmatranje novorođenčeta.
Obraća se pažnja na:
• Spontani položaj glave u odnosu na kičmeni stub, ramena i ruke.
• Spontanu pokretljivost glave u svim pravcima.
• Kontrolu glave u svim položajima zavisno od motorne zrelosti.
• Izdržljivost-uporediti levu i desnu stranu.
Dobro uzet funkcionalni status je uslov za plan terapije koja obuhvata:
• Pozicioniranje.
• Održavanje i povećanje elastičnosti i amplitude pokreta.
• Povećanje izdržljivosti uspostavljene kontrole glave.
• Stimulaciju normalnog psihomotornog razvoja.
• Edukaciju majke za postavljanje deteta u korektivni položaj i bavljenje detetom.
Korekcija držanja glave kod deteta sa tortikolisom
Jedan od najefikasnijih načina da se bebi obezbedi pravilan korektivni položaj tela je tokom njenog sna. Korektivni položaj kod beba se obezbeđuje u toku spavanja na sledeće načine:
• U supiniranom položaju (položaj na leđima) gde se glava dovodi u neutralnu poziciju postavljanjem urolanog čaršava (peškira, pelene) sa zahvaćene strane. Ovaj položaj se retko savetuje kod tek rođenih beba zbog aspiracije (disanja).
• Za rotaciju glave na suprotnu stranu takođe se koristi rolna od tkanine sa zdrave strane.
• Na boku, podmetanjem tkanine pod glavu bebi, sa strene zahvaćene tortikolisom.
• Pronirani položaj (na stomaku), u budnom stanju, prilikom čega dete leži sa glavom okrenutom na stranu skraćenog mišića
Kod veće laterofleksije glave tj. ako je prisutna stalna nagnutost glave i ako je rotacija manja od 45 stepeni, povremeno se koristi korektivni okovratnik, Tomasov okovratnik, koji se u toku dana skida radi omogućavanja spontane aktivnosti deteta.
Rad sa detetom koje pati od sindroma tortikolisa
U okviru Centra za rad sa decom, u ordinaciji Master Physical sindrom tortikolisa tretira se na više različitih načina i kombinacijom nekoliko različitih metoda fizikalne medicine i rehabilitacije:
I. Pasivni tretman, koji se koristi od samog početka lečenja i koji podrazumeva pasivno istezanje skraćenih mišića kroz:
• Fleksiju – glava se savija ka napred, legano, dok brada ne dodirne grudnu kost.
• Laterofleksija – prilikom koje se nastoji da se ušna školjka i rame zdrave strane što više približe, vodeći računa da suprotno rame bude fiksirano kako ne bi došlo do kompenzatornog pokreta.
• Rotaciju – glava se rotira ka skraćenoj strani, tj. lice gleda u stranu koja je skraćena, trudeći se da obraz priljubimo uz podlogu. I ovde se vodi računa da ne dođe do kompenzatornih pokreta.
II. Aktivni tretman kojim započinjemo između drugog i trećeg meseca života, jer u tom periodu beba uspeva dobro da fiksira predmet pogledom i da prati pokretima glave po horizontali i vertikali.
Tortikolis je često praćen manjom ili većom asimetrijom tela, pa u tom slučaju treba uključiti vežbe za stimulisanje simetričnog, normalnog razvoja posture, uticati na usvajanje korektivnih položaja i sprečiti stvaranje pogrešnih šema. Elastičnost mišića zdrave strane nam služi kao merilo obima pokreta kome težimo.
Ukoliko se problem zanemari ili ne sanira do prohodavanja, može doći do posturalnih deformiteta kod deteta. Zato je veoma važna konstantna korekcija i vežba deteta, kao i saradnja terapeut-roditelj.
U ordinaciji Master Physical se vrši i obuka roditelja od samog početka tretmana (kako se prilazi detetu, kako se hrani, nosi, drži dete, kako se igrati). Kako dete tokom rasta podleže promenama, tako se i tretman menja i prilagođava.